“Robotlar dünyayı ele geçirecek mi?”
Hollywood yapımları sayesinde yıllarca benim de aklımdaki soru bu oldu. Teknolojinin hızlı gelişimiyle birlikte günlük hayatta robotları görünce ise sorduğum soru biraz değişti. “Robotlar ne kadar akıllı olabilir?” Siz de zaman zaman kendinizi bu soruyu sorarken buluyor musunuz? O hâlde bu konuya bir açıklık getirelim. Son zamanlarda yaptığımız bir araştırmaya göre robotların ne kadar akıllı olduğu tamamen size bağlı!
İnsanlar etrafta olup biteni anlamak için teknolojik cihazlara, hayvanlara, yani aslında yaşamayan cisimlere akılları varmış gibi davranır. Akıl algısı teorisine göre akıl iki boyuttan oluşur: eylemlilik (plan yapıp harekete geçebilme yeteneği) ve deneyim (sezebilme ve hissedebilme yeteneği). İnsanlar da her cisme bu kapasiteleri farklı seviyelerde atfeder. Bugüne kadar yapılan araştırmalar akıl atfetmenin hem insanlardan, hem de cisimlerden etkilendiğini göstermiştir. Yani insan gibi görünen, insanların hızında hareket eden cisimlere akılları varmış gibi davranıyoruz. Peki çevresel faktörler de bunu etkiler mi? Robotlarla bir araya geldiğimiz ortam ve o deneyim sırasında yaşadıklarımız yüzünden onların daha akıllı olduğunu düşünebilir miyiz?
Kolay Erişim
BİR ROBOTLA BİLGİ YARIŞMASINA GİRMEYE NE DERSİNİZ?
Doktora eğitimime devam ettiğim Koç Üniversitesi’nde tıpkı benim gibi robotların sosyal hayattaki yönüyle ilgilenen bir yüksek lisans öğrencisiyle bir araya geldik. Bu soruya cevap vermek için gerçek bir robotun da yer aldığı kontrollü bir deney yaptık, bir bilgi yarışması düzenledik. Genel kültür sorularının yer aldığı bu yarışmada katılımcılar Robot Cozmo ile ya aynı takımda olup diğer takımlara karşı yarıştılar, ya da Cozmo’yla rakip oldular. Soruların zorluk seviyelerinin önceden test edildiği bu yarışmanın sonucunu belirleyen katılımcılıların performansları oldu. Başka bir deyişle biz insanlara sadece Cozmo’yla takım arkadaşı ya da rakip olduklarını söyledik ve geri kalan hiçbir şeye karışmadık. Cozmo her seferinde aynı sorulara doğru cevap verdi, yanlış cevapladığı sorular da oldu. İki kez doğru cevaplayınca sevindi, iki kez hata yapınca üzüldü. Katılımcıların hepsi aynı soruları gördü, 16 puanı geçen herkes yarışmayı kazandı ve 16 puana ulaşamayan herkes de kaybetti. Başlangıçta yaptığımız manipülasyonla bağlantılı olarak bazı katılımcılar Cozmo’yla takım olarak kazandığını/kaybettiğini düşündü, diğerleri ise Cozmo’yu yendiğini/Cozmo’ya yenildiğini düşündü. Bu yarışmanın sonunda da katılımcılardan Zihin Dinamikleri Ölçeği’ni doldurmalarını istedik.
KAZANANLAR DA ROBOTUN İYİ BİR RAKİP OLDUĞUNU KABUL ETTİ
Cozmo’yla takım olarak kaybedenler, kazananlara kıyasla robotun daha akıllı olduğunu düşündü. Cozmo’yla rekabet edip kazananlar, takım olarak kazananlara kıyasla robotun daha akıllı olduğunu düşündü. Yani insanlar her durumda kendini akıllı çıkaracak şekilde robota akıl atfetti. Kaybedenler kendilerinin de, robotun da akıllı olduğunu ama yine de kaybettiklerini düşünmek istedi. Kazananlar ise iyi bir rakibe karşı kazandığını düşünmek istedi.
Laboratuvar ortamında yapılan, sadece genel kültür sorularından oluşan ve küçücük bir robotun yer aldığı bir deneyde bile ortaya çıkan sonuç şu: Robotlarla hangi bağlamda iletişim kurduğumuz ve bu sırada yaşadıklarımız, onlara karşı yaklaşımımızı etkiliyor. Bazı durumlar onların daha akıllı olduğunu düşünmemize neden olabiliyor. Çevremizde gördüğümüz robotların sayısı hızla artarken, robotların özelliklerinden ziyade kullanıcıların deneyimlerinin ne kadar önemli olduğunu unutmamalıyız. Dikkat edilmesi gereken nokta, robotların aslında ne kadar akıllı olduğu değil, onları ne kadar akıllı bulduğumuz. Peki bu durum insanlar için neler ifade edebilir? Dünyanın pek çok yerindeki araştırmacılar işte bu soruyu cevaplamak için çalışmalar yapıyor.
Daha fazlası için:
Lefkeli, D., Ozbay, Y., Gürhan-Canli, Z., & Eskenazi, T. (2020). Competing with or Against Cozmo, the Robot: Influence of Interaction Context and Outcome on Mind Perception. International Journal of Social Robotics, 1-10.
Siber Bülten abone listesine kaydolmak için formu doldurunuz
