Aşı pasaportuyla toplanan verilerin güvenliği nasıl sağlanacak?

KOVID-19 ile mücadelede kritik bir evre olan aşılama süreci pek çok ülkede başladı. Aşılamaya olan güven sayesinde ülkeler de ekonomilerini canlandırmak adına sınırlarını açma yoluna gidiyor. Aşıların etkinliği tartışmaları da bu yolla yerini yakın zamanda uygulamaya geçmesi planlanan Aşı Pasaportu tartışmalarına bıraktı. 

Aşı Pasaportu, KOVID-19 aşılarını yaptırmış kişilere verilmesinin yanında kişilere tanınan birçok hakkı da beraberinde getiriyor. Tüm bunların yanı sıra, kişilerin aşı bilgilerinin bir dijital veri tabanında toplanacağına yönelik haberler kişisel verileri koruma kapsamında birçok riske de kapı aralıyor.

Çoğu ülkede ise aşı bilgilerinin toplanması yeni tartışmalara yol açıyor. KOVID-19 aşısının hukuki olarak gönüllülük esasıyla ilerlemesine rağmen örneğin pandemiden en kötü etkilenen ülkelerden biri olan İspanya’da Sağlık Bakanlığı, aşı olmayanların bilgilerinin kamu kuruluşları ve Avrupa Birliği (AB) ülkeleriyle paylaşılacağını duyurdu. İsrail Sağlık Bakanlığı benzer bir duyuru yaparak aşı bilgilerini üretici Pfizer firması ve Dünya Sağlık Örgütü ile paylaşacağını açıklamış oldu. Herhangi bir tanımlanabilir sağlık bilgisinin paylaşılmayacağı açıklansa da bilgilerin kullanımı ve güvenliği ile ilgili sorular cevapsız bırakıldı. Brezilya’da ise Brezilya Yüksek Mahkemesi aşı olmayanların çeşitli yaptırımlarla karşılaşacağını bildiren karara imza attı.  

Özellikle Singapur ve Hong Kong gibi ülkelerde daha farklı işleyen bu süreçte aşı olmayan kişilere yönelik dolaylı olarak ayrımcılığa kadar uzanan uygulamalar gündeme geldi. Söz konusu ülkelerde aşı olmayan çalışanlara ‘işe çağrılmama veya evden çalışmanın sürekli talebi’ uygulamaları ile özellikle iş hukukundaki eşit işlem ilkesine aykırılık vb. gibi pek çok konu tartışmaya açıldı. ABD’de ise işverenlerin çalışanları aşı yaptırmaya zorlamasına izin veriliyor. Bu anlamda sağlık bilgilerinin toplanması, ifşa ve ayrımcılık konularını da beraberinde getiriyor.

Aşı Pasaportu ile gündeme gelen sağlık verilerinin toplanacağı, dijital bir veri tabanının risklerini, olası sonuçlarını, aşı bilgilerinin paylaşılmasının ne gibi ayrımcılıklara yol açabileceğini, İspanya, İsrail, Brezilya, ABD, Singapur ve Hong Kong gibi ülkelerin aldıkları kararları Kavlak Avukatlık Bürosu’ndan Avukat Deniz Mina Küpana ile konuştuk.

FİZİKİ PASAPORTTAN ZİYADE İZLEME UYGULAMALARININ GENEL BİR VERSİYONU OLACAK

Aşı Pasaportu hakkında bilgi vererek sözlerine başlayan Avukat Küpana, “Aşı uygulamalarına geçişle birlikte ülkelerin normalleşme yolunda atacağı adımlardan biri olan Aşı Pasaportunun, fiziki bir pasaporttan ziyade KOVID-19 sürecinde ortaya çıkan birçok izleme uygulamasının genel ve daha kapsamlı bir versiyonu olacağı düşünülüyor. Ülkemizde uygulanan HES kodu uygulamasına benzer fakat bu sefer birçok ülke vatandaşlarının verilerini barındıracak daha büyük bir sistem olarak düşünebiliriz. Aşı yaptıran kişiler bu pasaportu alabilecek ve böylelikle ülkeler arasında serbestçe dolaşım ve diğer birçok faaliyet güvenli bir şekilde gerçekleştirilecek.” dedi.

 

“AŞI PASAPORTU GÜZEL BİR FİKİR OLMASINA RAĞMEN BİRÇOK SORUNA DA GÖZ KIRPIYOR”

Aşı Pasaportu ile gündeme gelen dijital veri tabanı oluşturulmasının risklerinden de bahseden Av. Küpana, “Durum böyle olunca bütün ülkelerden milyonlarca insanın özel sağlık bilgilerinin toplanacağı dijital bir veri tabanı oluşturulması da konuşuluyor. Aşı Pasaportu mantıksız bir fikir olmamasına karşın bu kapsamda oluşturulacak dijital veri tabanı akla birçok soru işareti de getiriyor. Örneğin bu veri tabanının güvenliği nasıl sağlanacak? Söz konusu dijital veri tabanına erişim yetkileri nasıl olacak? Dijital veri tabanına hangi ülkeler erişim sağlayacak? Bu verilerin ülkeler arası dolaşımı nasıl olacak? KOVID-19 önlemleri kapsamında alınan bu bilgiler farklı amaçlarla kullanılacak mı? Bu amaçlar neye göre belirlenecek? Bu tarz soruların cevaplanması gerekiyor. Uygulamaya konması beklenen Aşı Pasaportu fikri güzel olmasına karşın gizlilik ve güvenlik önlemlerini nasıl sağlayabiliriz konusu da bir o kadar önem arz ediyor.” ifadelerini kullandı.

AŞI YAPTIRMAYANLAR FİŞLENİYOR

İspanya ve İsrail gibi örneklerde aşı bilgilerinin paylaşılması hakkında Av. Küpana, “Hemen hemen birçok ülkede aşı yaptırmanın kişinin kendi inisiyatifine bırakıldığını düşünürsek İspanya’nın aşı olmayı reddedenleri AB üye ülkelerine bildireceğini açıklamasının, fişlemeye varabilecek tehlikeli bir uygulama olduğu açıktır. Kaldı ki ağırlıklı olarak gönüllülük esası ile ilerleyen aşılama sürecinde bu tip uygulamalar kişiler üzerinden baskı ile irade oluşturulmasına da neden olabilir.” ifadelerini kullandı.

“SİNGAPUR VE HONG KONG’DA DURUM ÇOK FARKLI”

Pandemi sürecinde izleme uygulamalarıyla vatandaşların birçok kişisel verisini işleyen ülkeler arasında bulunan Singapur ve Hong Kong’da durumun çok farklı işlediğini belirten Küpana, “Singapur ve Hong Kong’da da aşı ile ilgili herhangi bir zorunluluk bulunmuyor. Ancak aşı olmayan çalışanların işyerinden fiziki olarak hariç tutulmaları yönünde birtakım uygulamalar mevcut. Bu durum ise ciddi tartışmalara yol açacak cinsten, zira İş kanununa göre işverenin bütün çalışanlara eşit mesafede durması gerekirken aşı yaptırmayanlara yönelik böyle ayrık bir uygulamanın geliştirilmesi hukuka aykırılık yaratacak bir başlık. Örneğin İspanya’da da bazı şirketlerin, KOVID-19 aşısı olmayı reddeden çalışanlarının sözleşmelerinin feshedilmesi yönünde çalışmalar yaptığı da ileri sürülüyor. Böylelikle eşit davranma ilkesi ihlal edilmiş oluyor. Bu şekilde dolaylı yoldan ‘aşı ol’ mesajı veriliyor. Ayrımcılığa yol açan bu uygulamaların ileride daha fazla uyuşmazlığa neden olacağı ise açık bir şekilde görünüyor. Her ne şekilde olursa olsun bu tarz uygulamalar gönüllülük ilkesini hiçe sayıyor.” değerlendirmesinde bulundu.

“HER ŞEYİN BAŞINDAYIZ”

Konuşulan tüm bu konuların henüz yeni gündeme geldiğini belirten Av. Küpana, “Aşı Pasaportu tartışmaları yeni yeni konuşuluyor. Her şeyin başında olduğumuz için ileride ne olacağını kestirmek güç. Ülkeler arasında aşı konusuna farklı yaklaşımlar varken pasaport konusunun tek bir potada nasıl toplanacağı, aşı olmayı reddeden kişilere yönelik İspanya veya Brezilya’da alınan kararlara benzer kararlar alınmaya devam edecek mi sorularının cevapları da merak ediliyor.” diye konuştu.

 

Siber Bülten abone listesine kaydolmak için formu doldurunuz