Türkiye, çevrimiçi sosyal ağlarda işlenen suçlarla mücadele amacıyla uluslararası sosyal medya şirketlerine yönelik yeni düzenlemeler getiren yasayı 1 Ekim’de yürürlüğü koyuyor.
Twitter, Facebook gibi milyonlarca kullanıcısı olan sosyal medya şirketlerine, bir dizi yükümlülük ve yaptırım öngören yasa teklifi TBMM Genel Kurulu’nda, bazı maddelerin yürürlük tarihinin ertelenmesini meclis tatile girmeden saatler önce kabul edildi.
Sosyal medya şirketlerine benzer sorumluluklar yükleyen yasa Almanya’da da kabul edilmişti.
Kamuoyunda tartışma yaratan 9 maddelik sosyal medya düzenlemesi TBMM’de sabah 07.00’ye kadar süren görüşmelerinin ardından kabul edildi. Ardından da TBMM 1 Ekim’e kadar tatile girdi. Kamuoyu tarafından yeterince tartışılmadığı için eleştirilen yasa, Almanya’da teklif edildikten 2 sene sonra yasalaşmıştı.
Kolay Erişim
TEMSİLCİLİK ZORUNLULUĞU
Yasanın sosyal ağ şirketlerine getirdiği sorumlulukların başında Türkiye’de bir temsilcilik bulundurma zorunluluğu geliyor. Temsilcinin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olması gerekiyor. Türkiye’de temsilci bulundurmayan şirketlere aşamalı olarak artan para cezasından, %90 oranında bant daraltmaya kadar giden cezalar verilebilecek.
KULLANICININ PORT BİLGİSİ DE İSTENECEK
Kabul edilen bir başka önergeyle de taraflara ilişkin IP adresi, verilen hizmetin başlama ve bitiş zamanı, yararlanılan hizmetin türü, aktarılan veri miktarı ve varsa abone kimlik bilgilerini içeren “trafik bilgisi” tanımına “port bilgisi” de eklendi.
Bu düzenlemeye gerekçe olarak aynı IP adresinin, aynı zaman aralığında farklı kullanıcılara tahsis edilmesi nedeniyle, kullanıcıyı ayırt edebilmek ve böylece olası mağduriyeti önlemek gösterildi. Böylece suç unsuru teşkil eden sosyal medya içeriklerini oluşturan, yayınlayan ve paylaşan internet kullanıcıların yukarıda sayılan bilgileri sosyal ağ şirketlerinden istenebilecek. Yasa da yapılan tanımlamaya göre sadece sosyal medya şirketleri değil aynı zamanda WhatsApp gibi içerik paylaşılabilen iletişim uygulamaları da bu düzenlemenin kapsamı içerisine giriyor.
HÜKÜMET MUHATAP İSTİYOR
İktidar partisi AKP, yasal düzenlemeye gerekçe olarak, internet kullanıcılarının kişisel başvurularında veya kamu kurumlarının bildirimlerinde yaşanan zorlukların aşılması için sosyal ağ sağlayıcılarla muhataplık ilişkisi kurulmasını gösteriyor.
Muhalefet partileri ise bu düzenlemeyi, sosyal medyaya yeni bir sansür amacı taşıdığını ve düşünce özgürlüğünün önüne yeni engel olarak görüyor.
YKS VİDEOSU NE KADAR ETKİLİ OLDU?
Düzenlemenin sosyal medyada yaşanan ve kontrol edilemeyen olayların ardından gelmesi dikkat çekiyor. HDP’nin eski eş başkanı Selahattin Demirtaş’ın eşi Başak Demirtaş’a ve birkaç gün sonrasında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yeni doğum yapan kızı Esra Albayrak’a yönelik çirkin ifadeler yer alan sosyal medya postları atılmıştı. Toplumun geniş kesimleri tarafından kınanan paylaşımları yapanlar gözaltına alınmıştı.
YKS öncesinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sınava girecek gençlerle yaptığı sosyal medya yayını sırasında kullanıcıların ‘OyMoyYok’ hashtagi kısa süre içerisinde oldukça fazla sayıda kişi tarafından paylaşılmış daha sonra yayın yorumlara kapatılmıştı. Söz konusu video YouTube’da 400 binden fazla dislike almıştı.
Hürriyet yazarı Abdülkadir Selvi, 1 Temmuz günü yazdığı yazıda “Gençler, şimdiden uyarayım dislike atan dislike’lanır” ifadesini kullanmış; bu Z kuşağının 6. duyu organı haline gelmiş sosyal medya araçlarına yönelik bir kısıtlama habercisi olarak yorumlanmıştı.
YASA KİMLERİ KAPSIYOR?
“İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Yasa’da değişiklik yapılıyor ve yasaya “sosyal ağ sağlayıcı” adı altında yeni tanım ekleniyor.
Buna göre, kullanıcıların internet ortamında sosyal etkileşim amacıyla metin, görüntü, ses, konum gibi içerikleri oluşturmalarına, görüntülemelerine veya paylaşmalarına imkan sağlayan gerçek veya tüzel kişiler, sosyal ağ sağlayıcı olarak tanımlanıyor.
Günlük yaşamda “sosyal medya” olarak adlandırılan, Twitter, Facebook, Instagram, Tiktok, YouTube, WhatsApp gibi sosyal medya kuruluşları bu kapsama giriyor.
NASIL UYGULANACAK?
Bireyler, özel yaşamın gizliliğinin ihlali, hakaret, nefret suçu, iftira gibi kişilik haklarına yönelik saldırılar nedeniyle, sosyal ağ sağlayıcılara başvurarak, sadece mağduriyetin engellenmesine dönük içeriğin kaldırılmasını veya erişimin engellenmesini isteyebilecek.
Sosyal ağ sağlayıcı 48 saat içinde bu başvurulara olumlu ya da olumsuz yanıt vermek zorunda olacak, olumsuz yanıt verilmesi halinde gerekçelerini belirtmek durumunda olacak.
UNUTULMA HAKKI DA GELİYOR
Düzenlemeyle kişilik haklarına saldırı, iftira, hakaret gibi nedenlerle içeriğin engellenmesi veya çıkarılmasının yanı sıra “unutulma hakkı” da kullanılabilecek.
Bu durumda kişilerin isminin geçtiği ve “kişilik haklarına saldırı” olarak nitelendirdiği paylaşımlar, Google gibi arama motorlarında görünmeyecek, yani tümüyle silinecek. Geçtiğimiz günlerde Kişisel Verileri Koruma Kurulu da benzer bir karar duyurusu yayınlamıştı:
UNUTULMA HAKKI İSTEYEN VATANDAŞ KVKK’YA BAŞVURABİLECEK
Temsilci bulundurmamanın yaptırımı ne olacak, nasıl uygulanacak?
Temsilci bulundurma ve bildirme yükümlülüğünü yerine getirmeyen sosyal ağlara, para cezası, reklam yasağından, internet hızının yüzde 90’a kadar daraltılmasıyla, “fiilen” erişilmesini engellemeye kadar kademeli yaptırımlar uygulanacak.
Buna göre temsilci belirleme ve bildirme yükümlülüğünü yerine getirmeyen sosyal ağ sağlayıcısına, BTK tarafından bildirimde bulunulacak. Bildirimden itibaren 30 gün içinde bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde sosyal ağ sağlayıcıya BTK tarafından, önce 10 milyon lira idari para cezası verilecek.
Verilen idari para cezasının tebliğinden itibaren 30 gün içinde bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde, 30 milyon lira daha idari para cezası verilecek.
İkinci kez verilen idari para cezasının tebliğinden itibaren 30 gün içinde bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde ise Türkiye’deki gerçek ve tüzel kişilerin sosyal ağ sağlayıcılarına reklam vermesi yasaklanacak.
İnternet hızı düşürme kararı nasıl verilecek?
Reklam yasağı kararının verildiği tarihten itibaren 3 ay içinde bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde ise BTK, sosyal ağ sağlayıcısının internet trafiği bant genişliğini önce yüzde 50 daraltacak, yani internet hızını düşürecek. Ancak 30 gün içinde yine temsilci atanmazsa, BTK, internet hızını yüzde 90’a kadar düşürme talebiyle, yasayla yetkili kılınan sulh ceza hakimliğine başvurmak zorunda.
Hakim bu başvuru üzerine, yüzde 50’den az, yüzde 90’dan fazla olmayacak şekilde internet hızını düşürme kararı verebilecek. Kararın gereği, 4 saat içinde erişim sağlayıcıları tarafından yerine getirilecek.
Cezalar nasıl kaldırılacak?
Temsilci belirleme ve bildirme yükümlülüğünün yerine getirilmesi halinde, verilen idari para cezalarının dörtte biri tahsil edilecek, reklam yasağı kaldırılacak ve hakim kararları kendiliğinden hükümsüz kalacak.
İnternet trafiği bant genişliğine yapılan müdahalenin sona erdirilmesi için erişim sağlayıcılara, BTK tarafından bildirimde bulunulacak.
Yasada, temsilci bulundurma zorunluluğuna ilişkin yürürlük maddesi Ekim ayına ertelendiği için bu yaptırımlar da 1 Ekim’den itibaren uygulamaya konulacak.
VERİLERİN TÜRKİYE’DE DEPOLANMAMASININ CEZASI YOK
Yasanın tartışmaları maddelerinden birisi de, “Türkiye’den erişimi günlük 1 milyondan fazla olan yurtiçi veya yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcıların Türkiye’deki kullanıcıların verilerini Türkiye’de barındırma yönünde gerekli tedbirleri alır” hükmü. Ancak bu tedbirlerin ne olacağı yasada net olarak belirtilmediği gibi, verilerin getirilmemesi halinde herhangi bir yaptırım öngörülmüyor.
Ankara’dan veri yerelleştirmede önemli adım: Google sunucularını Türkiye’ye taşıyor
RAPOR ZORUNLULUĞU NEDİR?
Yasa, sosyal ağ sağlayıcılarına, özel yaşamın gizliliğini ihlal dahil, sakıncalı içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi başvurularına ilişkin, 6 ayda bir istatistiksel ve kategorik bilgileri içeren raporları 6 ayda bir BTK’ya bildirme ve sitelerinde yayınlama zorunluluğu getiriyor.
Yasa gereği ağ sağlayıcılar ilk raporu Haziran 2021’de BTK’ya bildirecek.
1 MİLYON LİRAYA KADAR PARA CEZASI
Mevcut yasada yer alan yer sağlayıcılara dönük para cezaları artırıldı. Bu kapsamda aynı zamanda birer yer sağlayıcı olan sosyal medya kuruluşlarına, yer sağlayıcılık bildiriminde bulunmamaları halinde, BTK Başkanı tarafından 100 bin liradan 1 milyon liraya kadar para para cezası verilecek.
BTK Başkanı tarafından, içeriğin yayından kaldırılması, erişimin engellenmesi, özel yaşamın ihlali nedeniyle erişimin engellenmesi yükümlülüğü başvurusunu 48 saatte yanıt vermeyen sosyal ağlara, 5 milyon lira, içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararlarını uygulamaması halinde ise 10 milyon lira idari para cezası verilecek.
Söz konusu idari para cezasını gerektiren ihlallerin bir yıl içinde her tekrarında, bir kat artırılacak.
