Tam 20 yıl önce bugün, Microsoft başkanı Bill Gates ve Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri Jiang Zemin bir araya geldi. Bu toplantı, Çin’in siber gücünün gelişiminde Amerikan etkisini derinleştirmek için yapılan bir dizi toplantının ilkiydi. Son yıllarda siber güvenlik konusunda ABD ve Çin’de görülen milliyetçi teknoloji söylemlerini bir tarafa bırakırsak, her iki ülke de 20 yıldan fazla süredir ICT sektöründe derinleşen ve artan bir ilişki içinde bulunuyor.

Pekin yönetimi 2050 yılına kadar ileri seviye bir bilgi toplumu olma idealine sahip. ABD ile yakın bir ilişki içinde olmadan bu amacını gerçekleştirmesi mümkün değil. Ayrıca önde gelen Amerikan şirketleri de Çin’i kendi geleceklerinin bir parçası olarak görüyor. Microsoft’un 1998’de kurulan Asya Pasifik Ar-Ge Laboratuarı şu an ABD dışındaki en büyük araştırma geliştirme merkezi durumunda. Fakat Çin’in ABD’ye olan bağımlılığı, ABD’nin Çin’e olan bağımlılığından daha yüksek. ABD’nin iyi niyeti ve yüksek teknoloji ürünlerinde Çin’le sürdürdüğü açık ticaret olmasaydı, Çin günümüzde siber güç olarak çok daha geri bir ülke olacaktı. Tüm bunlara rağmen, iki ülke arasında siber dünyada sürdürülen bu bağımlılığın analiz edildiği çalışmalar çok sınırlı sayıda. Bu ikili ilişki sadece satmak ve almaktan ibaret değil. İlişkinin içinde ayrıca teknoloji transferini yöneten iş düzeni, hukuki yapılar ve uluslararası normlar da bulunuyor. Bu açıdan Çin’in ABD şirketlerinin ticari sırlarına yönelik düzenlediği siber casusuluk operasyonları çok önemli bir konu olsa da büyük resmin sadece bir parçası. ABD’nin Çin’e bilgi ve teknoloji transferi oldukça zorlu süreçlerden geçti ve hala geçiyor. Sadece 2014 yılında, Microsoft Çin içinde çeşitli idari ve hukuki kısıtlamalara maruz bırakıldı.

Pekin’de, Çin’in ABD firmalarıyla bu alanda işbirliğini etkileyen ve bazı çevreler dışında pek fazla bilinmeyen bir organizasyon bulunuyor. İki ülke ilişkisinin başarısının somut bir göstergesi olarak gösterilen bu kurum, Çin’de 1995 yılında resmi olarak ticari olmayan bir kurum olarak kayıt altına alınan ABD Bilgi Teknolojisi Ofisi (The United States Information Technology Office). Bu kurum, üyelik esasına dayanan bir yapıya sahip ve ABD’den dört sanayi grubunu (semiconductors, bilgi teknolojisi, yazılım ve iletişim) ve ayrıca Çin ICT sektöründe çıkarları bulunan 50 bireysel şirketi içeriyor. Temel amaçlarından biri, Çin piyasasının ABD teknolojisine açılmasının yanı sıra, Çin’in açık ticarete ve entellektüel telif haklarına riayet eden bir ülke olarak gelişimini desteklemek. USITO, Çin iç hukuku hakkında sıklıkla yorumlar yayınlıyor ve ABD ICT sektörü ile Çin’li taraflar arasında bir arabulucuk vazifesi de görüyor. Çin Kamu Güvenliği Bakanlığı ile kriptografi ve kaynak kodları konusunda hassas bir işbirliği sürdüren USITO, web sitesinde bulunan “güvenilir bir organizasyon olma” misyonunu benzer şekillerde sürdürüyor.

Bu hafta Çin’in yakında kendi işletim sistemini geliştireceği ve bu şekilde ülkedeki yabancı kaynaklı teknolojileri yenileyeceği haberleri, Çin’in ABD’ye olan teknoloji bağımlılığını azaltmaya yönelik milliyetçi bir hareket olarak yankı buldu. Fakat aynı zamanda Çin Telekom ve IBM arasında yeni bir ortaklık kurulması yönünde haberler de basına yansıdı. BM 2012 verilerine göre, (Hong Kong dahil) Çin, bilgi teknolojileri ihracatında tüm dünyayı geride bıraktı (%41). Bu veriler içinde bir çok detay ve muğlaklık barındırıyor. Siber güç sadece bu sektördeki üretim veya ticaret hacmiyle açıklanamaz. Siber güç, bir çok sektörde (sağlık, tarım, ulaşım, uzay vb.) bulunan bilgisayar teknolojilerine bağlı bir kavram ve bu alanlar bilgi teknoloji ticaret istatistiklerine dahil edilmiyor. Dahası, IBM – Çin Telekom anlaşması, Çin’in modernleşmesi için ABD’den Çin’e yapılan ithalatın hala önemli olduğunu gösteriyor. Xi Jinping’in kurumun genel sekreteri olduğu Şubat 2014’te söylediği gibi, “bilgiselleşme olmadan modernleşme olamaz”

Siber alan yönetimi konusunda ABD ve Çin arasında çok önemli siyasi tercih farklılıkları bulunmasına rağmen, iki ülkenin teknoloji ilişkisi (bilgi, ekipman ve altyapı açısından) çok daha iyi anlaşılmayı bekliyor. Bu ay çıkan Çin’de Siber Politika (Cyber Policy in China, Polity Press, Cambridge, UK) kitabımda iddia ettiğim üzere, Xi Jinping’in hükümeti, ABD’ye olan bağımlılığı artırmaya ihtiyaç duyabilir ve daha “bilgi dostu” değerleri benimseyebilir. Siber gücünü artırmak için bu, hayati önem taşıyor.

Bu yazı 4 Eylül 2014’de China Focus websitesinde İngilizce olarak yayınlanmıştır.