Uzun zamandır Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından üzerinde çalışılan Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi, 2021-2025 yılları arasında ülkemizin yapay zekâ (YZ) alanındaki çalışmalarını hayata geçirmek üzere 24.08.2021 tarihinde Bilişim Vadisi’nde düzenlenen toplantı ile kamuoyuna tanıtıldı.
Hazırlık aşamasında, özel sektör, sivil toplum kuruluşları ve uluslararası organizasyon temsilcileri yanı zamanda kamu kurumları ve üniversiteler ile görüşmeler yürütülmüş ve farklı disiplinlerdeki alan uzmanlarının değerlendirmeleri alınmıştı.
Strateji belgesi incelendiğinde, genel hatlarıyla iki kısımdan oluştuğu söylenebilir: Küresel ve ülke bazındaki YZ gelişmelerinin analizi ile ülkemizin YZ alanındaki stratejik hedefleri, amaçları ve tedbirleri. Belgenin hazırlığında özellikle AB ülkelerinin strateji belgelerinden faydalanıldığı ve uluslararası kuruluşların metinlerine paralellik sağlanmaya çalışıldığı anlaşılıyor.
Diğer ülkelerin stratejileri göz önünde bulundurulduğunda ise, içeriklerin farklı kategorilerle ele alınabildiği görülüyor. Yayınlanan strateji belgesi de AB’nin kullandığı temel sınıflandırmalara paralel nitelikte olup, insan kaynağı ve eğitim, piyasa ve iş birlikleri, altyapı ve hukuk başlıkları çerçevesinde bir kapsamı bulunuyor.
Örneğin insan kaynağı yetiştirme kapsamında Fransa, örgün eğitim ve öğretim politikaları ile mesleki eğitim ve yaşam boyu öğrenmeye yönelik olarak, disiplinler arası yapay zekâ enstitülerine (Instituts Interdisciplinaires d’Intelligence Artificielle (“3IA”)) odaklanarak[1], tüm eğitim seviyelerinde YZ merkezli eğitim ve öğretim programları başlatılmasını, her vatandaşın makinelerin iç işleyişini ve yapay zekânın faydalarını daha iyi anlaması için dijital okuryazarlığın geliştirilmesini gibi hedeflere yer veriyor[2].
Almanya ise uluslararası işbirliklerinin sağlanması kapsamında özel sektör, akademi ve kamuda iş birliğini teşvik etmek için girişimlerde bulunuyor. Bu kapsamda, belirli sektörlerde (ör. sağlık hizmetleri, çevre, robotik vb.) çift taraflı yapay zekâ grupları kurulup yatırım ve eğitim programları hazırlanarak Fransız-Alman Ar-Ge ağının oluşturulması hedefleniyor[3][4].
Avrupa’da yapay zeka yarışı kızıştı: 5 ülkenin strateji karşılaştırması
Türkiye de bunlara paralel olarak, yayınlanan strateji belgesinde, 6 stratejik öncelik belirlenmiş durumdadır. Bunlar:
- YZ uzmanlarını yetiştirmek ve alanda istihdamı artırmak
- Araştırma, girişimcilik ve yenilikçiliği desteklemek
- Kaliteli veriye ve teknik altyapıya erişim imkânlarını genişletmek
- Sosyoekonomik uyumu hızlandıracak düzenlemeleri yapmak
- Uluslararası düzeyde iş birliklerini güçlendirmek
- Yapısal ve iş gücü dönüşümünü hızlandırmak
Belirlenen 6 önceliği ise 24 amaç ve 119 tedbir izlemektedir. Bu kapsamda, 2025 yılına kadar şu hedeflerin gerçekleştirilmesi amaçlanmaktadır[5]:
- YZ alanının GSYH’ye katkısının %5’e yükseltilmesi,
- YZ alanında istihdamın 50.000 kişiye çıkarılması,
- Merkezî ve yerel yönetim kamu kurum ve kuruluşlarında YZ alanında istihdamın 1.000 kişiye çıkarılması,
- YZ alanında lisansüstü düzeyde mezun sayısının 10.000 kişiye çıkarılması,
- Yerel ekosistemin geliştirdiği YZ uygulamalarının kamu alımlarında önceliklendirilerek ticarileştirilmesinin desteklenmesi,
- Uluslararası kuruluşların güvenilir ve sorumlu YZ ile sınır ötesi veri paylaşımı alanındaki düzenleme çalışmalarına ve standartlaşma süreçlerine aktif olarak katkı verilmesi,
- Uluslararası YZ endekslerindeki sıralamalarda Türkiye’nin ilk 20 ülke arasında yer almasının sağlanması.
DÜNYA İLE BÜTÜNLEŞMEK İÇİN HUKUKİ DÜZENLEMELER GEREKLİ
Burada özellikle değinilmesi gereken konulardan biri de hukuki çerçevenin belirlenerek ilgili hedefler doğrultusunda ilerlenmesidir. Sosyoekonomik uyumu hızlandıracak düzenlemeleri yapma hedefi kapsamında belirlenen amaç dahilinde etik ve hukuki senaryolarının test edilmesi ve tartışılabilmesi için çevik ve kapsayıcı bir yasal uyumlanma süreci işletilmesi söz konusu olacaktır[6]. Bu durumda dünya ile bütünleşmiş bir yapay zekâ hukuk sistemine ulaşabilmesi için birçok hukuki düzenlemenin ve uygulamanın hayata geçirilmesi gerekecektir.
Meslektaşım Av. A. Kemal Kumkumoğlu ile kaleme aldığımız Yapay Zekâ Stratejileri ve Hukuk başlıklı makalemizde de bu konuyu ele alarak şunları ifade etmiştik: “(…) yapay zekâ uygulamalarının üzerinde en çok risk teşkil ettiği temel haklar olarak; adil yargılanma hakkı, ifade özgürlüğü, mahremiyetin ve kişisel verilerin korunması hakkı, ayrımcılık yasağı ve adalete erişim sıralanmaktadır. Dolayısıyla, ulusal veya uluslararası düzenleme ve uygulama çalışmalarında bu konulara ilişkin çalışmalara da özel önem atfedilmesi isabetli olacaktır. Hatta buna paralel biçimde, temel hakların özünü ortadan kaldıran, aşırı derecede müdahaleci ve ölçüsüz yüz tanıma teknolojisi gibi yapay zekâ sistemlerinin belirli kullanımlarının tamamen yasaklanması dahil, sert önlemlerin geç kalınmadan alınması çağrıları yapıldığını da hatırlatmanın da kayda değer olduğu kanısındayız.[7]”
Bu doğrultuda, eğer hedeflendiği gibi şeffaf ve çok paydaşlı bir yönetişim sağlanırsa her kesimden katılım ile YZ stratejisindeki amaçlara ulaşmak için önümüzde bir engel olmayacaktır. Bunun için ülkemizdeki uygulamanın kâğıt üzerinde kalmaması adına; ilerleyen dönemde strateji belgesinde yer alan somut hedeflerin, görev tanımları ve başarı ölçütleri ile desteklenmesi, hedeflerin periyodik olarak STK’lar dahil tüm paydaşların katılımıyla gözden geçirilmesi ve kamu dışındaki paydaşlara düşen görevlerin ve bunlara yönelik teşviklerin belirlenmesi ile uluslararası iş birliklerinin sağlanması açısından somut ve kararlı adımlar atılması gerekecektir[8].
[1] Fransa Ulusal Yapay Zekâ Strateji Belgesi, 2018, s.64. [2] Selin Çetin & A. Kemal Kumkumoğlu, Gelişen Teknolojiler ve Hukuk II: Yapay Zekâ, Oniki Levha Yayıncılık, Nisan 2021, s.37. [3] Almanya Ulusal Yapay Zekâ Strateji Belgesi, s.15. [4] Çetin&Kumkumoğlu, s.40. [5] Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi, Türkiye’nin İlk Yapay Zekâ Stratejisi, https://cbddo.gov.tr/haberler/6126/turkiye-nin-ilk-yapay-zeka-stratejisi , E.T. 24.08.2021. [6] Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi, s.72, E.T. 24.08.2021 [7] Çetin&Kumkumoğlu, s.61. [8] Çetin& Kumkumoğlu, s.62.
