Fransa’da hastaneye fidye yazılım saldırısı düzenleyen siber tehdit aktörleri, sağlık kurumunda verilen hizmetleri durma noktasına getirdi.
Sağlık Bakanlığından yapılan açıklamada, Versailles Sarayı’nın da yer aldığı Paris’in güney batısındaki banliyö Yvelines’deki André Mignot Hastanesinde siber saldırı sonrası bütün işlemler aksadı.
France Info haber kanalına göre hastane bilgisayarlarının ekranlarında “Tüm önemli dosyalarınız çalındı ve şifrelendi. Talimatlarımızı takip edin.” ifadelerinin yer aldığı bir mesaj görüntülendi.
Hastanede tedavi gören acil durumdaki 6 hasta başka bir kuruma nakledildi. Kurumda şimdilik hafif durumdaki hastalara hizmet veriliyor. İletişimleri tamamen kesilen sağlık çalışanları kalem ve kağıtla not ederek birçok işlemi klasik yollarla yapmaya çalışıyor.
Benzer bir saldırı geçtiğimiz Ağustos ayında Paris’in güney banliyösü Corbeil-Essonnes’da bulunan hastaneye düzenlenmişti. LockBit grubu hastaneden 10 milyon dolar fidye talep etmişti.
Dünya Kupası için Katar’ı ziyaret edenler casus yazılım tehdidiyle karşı karşıya kaldı.
Her dört senede bir düzenlenen Dünya Kupası, bu sene Katar’da oynanacak. 20 Kasım’da başlayacak olan kupa öncesinde insan haklarının hiçe sayılması gibi çeşitli tartışmalar yaşanırken bu tartışmalara bir de casus yazılım tartışması eklendi.
Maçlar için Katar’a giden spor severlerin cihazlarına indirmeleri istenen Etheraz ve Hayya adlı iki uygulama, casus yazılım tartışmalarına konu oldu.
CASUS YAZILIM İDDİASI KUPAYA GÖLGE DÜŞÜRDÜ
Açılış maçında ev sahibi Katar’ın ve Ekvador ile kozlarını paylaşacağı Dünya Kupası birçok eleştiriye maruz kalmıştı.
Kış aylarında oynanacak ilk Dünya Kupası olması, altyapı çalışmaları sırasında ölen binlerce işçinin olması, alkol yasakları ve insan haklarının hiçe sayılması gibi ciddi eleştiriler devam ederken bunlara bir de kupa için ülkeye gidecek sporseverlere şart koşulan uygulamaların “casus yazılım” olduğu iddiası eklendi.
Uygulamaları karşı ilk olarak Almanya’nın Federal Veri Koruma ve Bilgi Özgürlüğü (BfDI) dairesi açıklama yaptı. Güvenlik araştırmacıları, uygulamaları inceleyerek çeşitli ikazlarda bulundu.
BfDI tarafından geçtiğimiz gün yapılan açıklamada, uygulamaların veri toplama ve işleme amaçlarının sanılandan daha ileriye gittiği belirtildi.
Uygulamalardan bir tanesinin telefon görüşmesi yapılıp yapılmadığını, yapıldıysa hangi numarayla yapıldığına dair veri topladığı, diğer uygulamanın da telefonun uyku moduna geçmesini engellediği, uygulamaların kullandığı verilerin cihazda lokal olarak kalmadığı aynı zamanda merkezi bir sunucuya iletildiği belirtildi.
BfDI, uygulamaların gerekliyse indirilmesi gerektiği, telefon numaraları, görüntü ve ses dosyaları gibi dosyaların cihazlarda saklanmaması gerektiği, uygulamalar kullanıldıktan sonra da tüm içeriklerin silinmesi gerektiği uyarısında bulundu.
Bunun yanı sıra Norveç ve Fransız veri koruma kurumu yetkilileri de benzer tavsiyelerde bulundu.
Norveç Veri Koruma Kurumu tarafından yapılan açıklamada, uygulamaların gerektirdiği kapsamlı erişimlerin kendilerini endişelendirdiği ve Katar’a giden ziyaretçilerin Katar makamları tarafından izlenme olasılıklarının olduğu belirtildi.
Şampiyonaya gidecek olan medya kuruluşlarından NRK’nın güvenlik başkanı Øyvind Vasaasen ise “Seyahat tavsiyesi vermek benim işim değil ama şahsen Katar’a bir ziyarette asla cep telefonumu getirmem.” açıklamasında bulundu.
Fransız yetkililerin yaptığı açıklamada ise telefon içeriklerine dikkat edilmesi ve uygulamaların Fransa’ya dönüştü kesinlikle silinmesi gerektiği belirtildi.
ETHERAZ VE HAYYA UYGULAMALARI NE İÇİN?
20 Kasım’da başlayıp 18 Aralık’ta son bulacak olan 2022 Dünya Kupası’na yaklaşık 1,2 milyon kişinin beklendiği belirtilirken, casus yazılım iddiaları sporseverlerin aklını kurcalamaya devam ediyor.
Katar’a gidecek olan sporseverler için cihazlarına kurmaları istenen uygulamanın ilki Etheraz. Etheraz’ın bir Covid-19 takip uygulaması olduğu ve Katar’da bulunulan süreçte yaşanabilecek sağlık sorunları nedeniyle cihazlara kurulması gerektiği belirtiliyor.
Hayya ise maç biletlerinin takibi, ücretsiz metro ve otobüs erişimi için kullanılacak resmî bir Dünya Kupası uygulaması.
Etheraz’ın cihazdaki içeriği okuma, silme veya değiştirme, WiFi ve Bluetooth’a bağlanma, diğer uygulamaları geçersiz kılma ve engelleme, konum, ekran kilidini devre dışı bırakma gibi birçok erişim istediği bilinirken Hayya’nın ise cihazın uyku moduna geçmesini engellemek ve cihazın ağ bağlantılarını görüntülemek için erişim istediği biliniyor.
Fransa’da pazar günü gerçekleştirilecek Cumhurbaşkanı seçiminde ikinci tura kalan Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, tekrar seçildiği takdirde siber suçların takibi için 1500 siber savaşçı istihdam edeceğini söyledi.
İkinci tura kalan diğer aday aşırı sağcı Marine Lepen’le yaptığı tartışmada konuşan Macron, ülkenin siber güvenlik alanında birçok tehditle karşı karşıya kaldığını belirtti.
Cumhurbaşkanı Macron, hastanelere, kamu hizmetlerine saldıran fidye yazılım çetelerinin ve terör gruplarının siber savaş yöntemlerini kullanmaya devam ettiğini vurguladı.
Macron, söz konusu siber tehdit aktörlerine karşı 1500 siber güvenlik uzmanı kadrosunu açmayı planladığını açıkladı. Cumhurbaşkanı ayrıca bu adımın güvenlik anlamında büyük bir devrim olacağını savundu.
Çocuklarının gece geç saatlere kadar internette vakit geçirmesinden rahatsız olan bir baba, yanlışlıkla tüm kasabayı internetsiz bıraktı. Baba, hapis ve ağır para cezasıyla karşı karşıya kaldı.
Fransa’da bir baba, akıllı telefon bağımlısı hâline gelen çocuklarını kurtarmak için sıra dışı bir çözüm yoluna gitti. Online forumlardan araştırdığı çözüm yollarından birini hayat geçiren baba, bir süreliğine sorunu çözdüğünü düşündü. Ancak kesilen sinyal nedeniyle mağdur olan komşuların şikâyeti üzerine adamın jammer kullandığı ortaya çıktı.
Olay Fransa’nın Messanges kasabasında gerçekleşti. Bölge halkı, gece yarısından 3’e kadar internet hizmetinin çalışmadığını fark etti. Mobil operatörlerden birinin, yaşanan sorunu ülkenin radyoelektrik spektrumunu yönetmekten sorumlu Agence Nationale des Fréquences’e (ANFR) bildirdi. Yapılan araştırmanın sonucunda, kasabadaki radyo frekanslarını engellemek için radyo dalgalarını mobil cihazlarla aynı frekansta ileterek onların baz istasyonlarına bağlanmasını ve sinyal almasını engelleyen bir cihaz olan jammer kullanıldığı tespit edildi.
ANFR tarafından hazırlanan bir rapora göre, bir teknisyen jammer sinyalini komşu bir kasabadaki bir eve kadar takip etti. Evin sahibi, sinyali kesenin kendisi olduğunu itiraf ederken, amacının çocuklarını geç saatte internete girmekten alıkoymak olduğunu ifade etti. ANFR, jammer kullanıldığını Cumhuriyet Savcılığına bildirdi. Suçu araştıran Savcılık, cihaza el koydu.
ANFR, durumu raporunda şöyle ifade etti: “Yaşanan olayın açıklaması beklenmedik derecede basit. Jammer cihazını evdeki delikanlıların uykuya dalmak yerine akıllı telefonlarıyla internete erişmelerini engellemek isteyen baba kurmuştu! Kovid-19 salgını nedeniyle uygulanan karantinadan bu yana çocukları, gerçekten de sosyal ağlara ve diğer uygulamalara bağımlı hale gelmişti. Bu aşırılıklara son vermek isteyen baba, internetteki forumlara baktıktan sonra en iyi çözümün sinyal bozucu yani jammer kullanmak olduğuna karar vermiş!”
Gerçekte kendi evinin internetini kesmek istese de bir kasabayı günlerce internetsiz bırakan Fransız baba, ciddi bir cezayla karşı karşıya. Fransız kanunlarına göre, Jammer kullananlar, 6 ay hapis ve 30 bin Euro’ya varan para cezasına çarptırılıyor.
Uzun zamandır Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından üzerinde çalışılan Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi, 2021-2025 yılları arasında ülkemizin yapay zekâ (YZ) alanındaki çalışmalarını hayata geçirmek üzere 24.08.2021 tarihinde Bilişim Vadisi’nde düzenlenen toplantı ile kamuoyuna tanıtıldı.
Hazırlık aşamasında, özel sektör, sivil toplum kuruluşları ve uluslararası organizasyon temsilcileri yanı zamanda kamu kurumları ve üniversiteler ile görüşmeler yürütülmüş ve farklı disiplinlerdeki alan uzmanlarının değerlendirmeleri alınmıştı.
Strateji belgesi incelendiğinde, genel hatlarıyla iki kısımdan oluştuğu söylenebilir: Küresel ve ülke bazındaki YZ gelişmelerinin analizi ile ülkemizin YZ alanındaki stratejik hedefleri, amaçları ve tedbirleri. Belgenin hazırlığında özellikle AB ülkelerinin strateji belgelerinden faydalanıldığı ve uluslararası kuruluşların metinlerine paralellik sağlanmaya çalışıldığı anlaşılıyor.
Diğer ülkelerin stratejileri göz önünde bulundurulduğunda ise, içeriklerin farklı kategorilerle ele alınabildiği görülüyor. Yayınlanan strateji belgesi de AB’nin kullandığı temel sınıflandırmalara paralel nitelikte olup, insan kaynağı ve eğitim, piyasa ve iş birlikleri, altyapı ve hukuk başlıkları çerçevesinde bir kapsamı bulunuyor.
Örneğin insan kaynağı yetiştirme kapsamında Fransa, örgün eğitim ve öğretim politikaları ile mesleki eğitim ve yaşam boyu öğrenmeye yönelik olarak, disiplinler arası yapay zekâ enstitülerine (Instituts Interdisciplinaires d’Intelligence Artificielle (“3IA”)) odaklanarak[1], tüm eğitim seviyelerinde YZ merkezli eğitim ve öğretim programları başlatılmasını, her vatandaşın makinelerin iç işleyişini ve yapay zekânın faydalarını daha iyi anlaması için dijital okuryazarlığın geliştirilmesini gibi hedeflere yer veriyor[2].
Almanya ise uluslararası işbirliklerinin sağlanması kapsamında özel sektör, akademi ve kamuda iş birliğini teşvik etmek için girişimlerde bulunuyor. Bu kapsamda, belirli sektörlerde (ör. sağlık hizmetleri, çevre, robotik vb.) çift taraflı yapay zekâ grupları kurulup yatırım ve eğitim programları hazırlanarak Fransız-Alman Ar-Ge ağının oluşturulması hedefleniyor[3][4].
Türkiye de bunlara paralel olarak, yayınlanan strateji belgesinde, 6 stratejik öncelik belirlenmiş durumdadır. Bunlar:
YZ uzmanlarını yetiştirmek ve alanda istihdamı artırmak
Araştırma, girişimcilik ve yenilikçiliği desteklemek
Kaliteli veriye ve teknik altyapıya erişim imkânlarını genişletmek
Sosyoekonomik uyumu hızlandıracak düzenlemeleri yapmak
Uluslararası düzeyde iş birliklerini güçlendirmek
Yapısal ve iş gücü dönüşümünü hızlandırmak
Belirlenen 6 önceliği ise 24 amaç ve 119 tedbir izlemektedir. Bu kapsamda, 2025 yılına kadar şu hedeflerin gerçekleştirilmesi amaçlanmaktadır[5]:
YZ alanının GSYH’ye katkısının %5’e yükseltilmesi,
YZ alanında istihdamın 50.000 kişiye çıkarılması,
Merkezî ve yerel yönetim kamu kurum ve kuruluşlarında YZ alanında istihdamın 1.000 kişiye çıkarılması,
YZ alanında lisansüstü düzeyde mezun sayısının 10.000 kişiye çıkarılması,
Yerel ekosistemin geliştirdiği YZ uygulamalarının kamu alımlarında önceliklendirilerek ticarileştirilmesinin desteklenmesi,
Uluslararası kuruluşların güvenilir ve sorumlu YZ ile sınır ötesi veri paylaşımı alanındaki düzenleme çalışmalarına ve standartlaşma süreçlerine aktif olarak katkı verilmesi,
Uluslararası YZ endekslerindeki sıralamalarda Türkiye’nin ilk 20 ülke arasında yer almasının sağlanması.
DÜNYA İLE BÜTÜNLEŞMEK İÇİN HUKUKİ DÜZENLEMELER GEREKLİ
Burada özellikle değinilmesi gereken konulardan biri de hukuki çerçevenin belirlenerek ilgili hedefler doğrultusunda ilerlenmesidir. Sosyoekonomik uyumu hızlandıracak düzenlemeleri yapma hedefi kapsamında belirlenen amaç dahilinde etik ve hukuki senaryolarının test edilmesi ve tartışılabilmesi için çevik ve kapsayıcı bir yasal uyumlanma süreci işletilmesi söz konusu olacaktır[6]. Bu durumda dünya ile bütünleşmiş bir yapay zekâ hukuk sistemine ulaşabilmesi için birçok hukuki düzenlemenin ve uygulamanın hayata geçirilmesi gerekecektir.
Meslektaşım Av. A. Kemal Kumkumoğlu ile kaleme aldığımız Yapay Zekâ Stratejileri ve Hukuk başlıklı makalemizde de bu konuyu ele alarak şunları ifade etmiştik: “(…) yapay zekâ uygulamalarının üzerinde en çok risk teşkil ettiği temel haklar olarak; adil yargılanma hakkı, ifade özgürlüğü, mahremiyetin ve kişisel verilerin korunması hakkı, ayrımcılık yasağı ve adalete erişim sıralanmaktadır. Dolayısıyla, ulusal veya uluslararası düzenleme ve uygulama çalışmalarında bu konulara ilişkin çalışmalara da özel önem atfedilmesi isabetli olacaktır. Hatta buna paralel biçimde, temel hakların özünü ortadan kaldıran, aşırı derecede müdahaleci ve ölçüsüz yüz tanıma teknolojisi gibi yapay zekâ sistemlerinin belirli kullanımlarının tamamen yasaklanması dahil, sert önlemlerin geç kalınmadan alınması çağrıları yapıldığını da hatırlatmanın da kayda değer olduğu kanısındayız.[7]”
Bu doğrultuda, eğer hedeflendiği gibi şeffaf ve çok paydaşlı bir yönetişim sağlanırsa her kesimden katılım ile YZ stratejisindeki amaçlara ulaşmak için önümüzde bir engel olmayacaktır. Bunun için ülkemizdeki uygulamanın kâğıt üzerinde kalmaması adına; ilerleyen dönemde strateji belgesinde yer alan somut hedeflerin, görev tanımları ve başarı ölçütleri ile desteklenmesi, hedeflerin periyodik olarak STK’lar dahil tüm paydaşların katılımıyla gözden geçirilmesi ve kamu dışındaki paydaşlara düşen görevlerin ve bunlara yönelik teşviklerin belirlenmesi ile uluslararası iş birliklerinin sağlanması açısından somut ve kararlı adımlar atılması gerekecektir[8].
[1] Fransa Ulusal Yapay Zekâ Strateji Belgesi, 2018, s.64.
[2] Selin Çetin & A. Kemal Kumkumoğlu, Gelişen Teknolojiler ve Hukuk II: Yapay Zekâ, Oniki Levha Yayıncılık, Nisan 2021, s.37.
[3] Almanya Ulusal Yapay Zekâ Strateji Belgesi, s.15.
[4] Çetin&Kumkumoğlu, s.40.
[5] Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi, Türkiye’nin İlk Yapay Zekâ Stratejisi, https://cbddo.gov.tr/haberler/6126/turkiye-nin-ilk-yapay-zeka-stratejisi , E.T. 24.08.2021.
[6] Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi, s.72, E.T. 24.08.2021
[7] Çetin&Kumkumoğlu, s.61.
[8] Çetin& Kumkumoğlu, s.62.
