Siber diplomasi ve dijital diplomasi gibi kavramları anlayabilmek için, öncelikle diplomasinin ne olduğunu bilmek gerekir. Hedley Bull’a göre diplomasi; devletler ve diğer oluşumların, resmi temsilciler aracılığıyla ve barışçıl amaçlarla dünya siyasetine katılması sonucu, ortaya çıkan ilişkilerin yönetimidir (Hedley Bull, 1977, s. 156). Bu tanım üzerinden gidersek, diplomasinin iki noktası söz konusudur. Birincisi; diplomasi, barışçıl amaçlar getirmelidir. İkincisi ise, resmi temsilciler aracılığıyla sağlanmalıdır. Örneğin, Küba Füze Krizi sırasında nükleer silahsızlanma hareketine öncülük eden Bertrand Russell’i diplomat ilan edemeyiz. Barışçıl amaçlar ile hareket etse de diplomasi bu değildir. Zira kendisi resmi bir temsilci olmaktan uzaktır.

Diplomasinin siber alana yansıması: Bukalemun örneği 

Küreselleşmenin geldiği evreyle birlikte diplomasinin siber alana yansımasını, bukalemuna benzetebiliriz. Bukalemunlar bulundukları çevreye adapte olabilmek için istedikleri renge bürünebilmektedirler. Tıpkı bukalemunlar gibi, devletler de diplomatik tekniklerini dijital dünyaya adapte etmelilerdir. Aksi takdirde çevreyle bütünleşemez ve ortama uyum sağlayamazlar. Adapte olamayan bukalemunların dış tehditlere açık olması gibi, siber alana uyum sağlayamayan ülkeler de dış tehditlere açık hale gelirler.

Siber diplomasi nedir, ne değildir? 

Günümüzde dış ilişkilerin önemli bir parçası haline gelen bilgi ve iletişim teknolojilerinin (BİT) etkisi ve küresel politik ekonomiye etkisi her geçen gün artmaktadır. Ticareti kolaylaştıran, bilgi paylaşımına imkan tanıyan, vatandaşların günlük etkileşimlerine olanak tanıyan bilgi ve iletişim teknolojilerinin, dış ilişkiler bağlamında giderek daha fazla dikkate alındığını söylemek mümkündür. Siber diplomasi, dış ilişkilerde bilgi ve iletişim teknolojilerinin rolünü, siber alan bağlamında bize göstermektedir.

Tanımsal olarak bakıldığında, siber alandaki sorunları çözmek için diplomatik araçların ve diplomatik düşüncenin kullanılması siber diplomasi olarak adlandırılır. Siber diplomasi mekanizmalarının gelişiminin henüz ilk yıllarında olduğu düşünüldüğünde, kavramsal belirsizlikler kaçınılmazdır. Kökene indiğimizde, küresel bir siber güvenlik tanımı da yoktur veya siber silahlar dendiğinde tüm ülkeler aynı şeyi algılamazlar. Örneğin, Romanya ve ABD yasaları siber güvenlik terimini kullanırken, Avrupa Birliği ağ ve bilgi güvenliği terimini, Rusya ise bilgi/veri koruma kavramını kullanmaktadır. Bu da küresel bağlamda konuya yaklaşılmasında zorluklar meydana getirir. Zira terimin tanımlanmasında bile farklılıklar varken, ortaya çıkaracağı zorluklarla küresel anlamda mücadele etmek oldukça zorlu görünmektedir. 

Siber diplomasiye örnek olarak, Güney Pasifik’teki Fransız nükleer denemesine karşı organize edilen kampanyayı verebiliriz. Bu vakada, bir sivil toplum kuruluşu olan Greenpeace tarafından siyasi seferberlik sağlanmış ve bunu takiben kampanya başarıya ulaşmıştır. Greenpeace’in başarısının anahtarı, kullanılan yeni bilgi ve iletişim teknikleri ve mümkün olduğunca geniş bir kitleyle bağlantı kurmaktı. Oldukça yenilikçi ve çok boyutlu bir bilgi teknolojisine sahip olan Greenpeace, dünya çapında aktivizmi canlandırarak kampanyada büyük rol oynamıştır.

Dijital Diplomasi: Diplomatlar internetin ustaları olmalılar

Hükümetler ve uluslararası örgütlerin gözlemlediği üzere, sosyal medya uluslararası ilişkiler konusunda potansiyel bir yön değiştiricidir. Sosyal medyanın diplomatik amaçlarla kullanılmasıyla diplomatlar, uluslararası müzakerelerden kriz yönetimine kadar birçok eylemi yerine getirebilirler.  Bu nedenle, 21. yüzyıl küresel güvenliğini ve diplomasisini anlamak için, uluslararası siyasete etki eden dijital diplomasiyi anlamak önemlidir.

Halkla iletişimi sağlayan sosyal medya gibi dijital iletişim araçlarının ve tekniklerinin, diplomatik amaçlar doğrultusunda kullanılması dijital diplomasi olarak adlandırılır. Dışişleri bakanlığı ve elçilikler düzeyinde var olan dijital diplomasi, ulus markalama, kültürel değerleri yayma gibi faaliyetler ile kendini göstermektedir. Yumuşak güç kapsamına giren bu faaliyetler, ülkenin imajını artırmakta ve dış politika sürecinde kolaylık sağlamaktadır. Dijital diplomaside, sosyal inşacılık teorisinde de sıklıkla vurgulanan algının, istenen şekilde değişmesi için sosyal medya üzerinden harekete geçilir.

Bu diplomasi çeşidi, devletlerin, hızla değişen internet aleminde dinamik bir varlık elde etmelerini teşvik eder. Dijital dünyada aktif olan devletler, pasif olan devletlere kıyasla bir üstünlük sağlayacaktır. Elbette diplomatlar müzakerelerde yüz yüze görüşme gibi bir ayrıcalığa sahiplerdir. Ancak küreselleşmenin geldiği evreyle birlikte işler hızla değişmekte ve internet bu değişimin yapı taşı olmaktadır. Bu nedenle, diplomatlar internetin ustaları olmalıdır. 

Siber Diplomasi ve Djital Diplomasinin Karşılaştırılması

Siber diplomasi ve dijital diplomasi benzer görünse de iki kavramı birbiriyle karıştırmamak gerekir. 

1) Dijital diplomaside, diplomatik hedefleri ilerletmek için sadece dijital araçlar ve teknikler kullanılır. Ancak siber diplomaside, geleneksel diplomasi araçlarının (saldırmazlık paktı imzalamak gibi) yanında dijital araçlara da başvurulabilmektedir.

2) Dijital diplomaside amaç daha geniş diplomatik gündemleri teşvik etmektir. Siber diplomaside ise amaç, siber alandaki problemleri analiz etmek, yönetmek ve çözmektir. . 

3) Siber diplomaside diplomatın tekniklerinden ve zihniyetinden de faydalanabilmek için hükümet düzeyinde bir dizi yöntem izlenir; diğer bir deyişle daha devletlerarası bir ilişki söz konusudur. Dijital diplomasi ise kendi başına bir araçtır ve devlet ve devlet dışı aktörler tarafından kullanılabilir.

Özetle, dijital diplomaside amaç, halkla iletişimi sağlayarak ülkenin itibarını artırmak ve dış politika hedeflerini gerçekleştirmektir. Bu amaçlar için dijital araçlar kullanıldığında dijital diplomasiden bahsetmiş oluruz. Siber diplomaside ise, siber dünyadaki tehditlerle orantılı diplomatik stratejiler geliştirmek amaçlanır. Bu bağlamda geleneksel diplomasi veya dijital araçlardan hangisine ihtiyaç varsa o kullanılır. Bahsedilen bu şartlar sağlandığında siber diplomasi gerçekleşmiş olur. Günbegün fırsatlar ve risklerle kendini yenileyen siber alanda, devletler bu iki diplomasi çeşidinin faydalarından yararlanmalıdırlar. Burada yapılması gereken diplomasinin değişmesi değil, diplomasiyi pratiğe dökerken kullanılan tekniklerin dijital dünyaya adapte olmasını sağlamaktır.